ترکی آذربایجانی
زبان ترکی آذربایجانی (به ترکی آذربایجانی: Azərbaycan türkcəsi و یا Azərbaycan dili) زبان گفتاری اهالی در منطقه آذربایجان ایران و سایر مناطق آذری‌نشین ایران و زبان رسمی جمهوری آذربایجان است. ترکی آذربایجانی به عنوان زبان گفتاری همچنین در نواحی شرقی ترکیه و جنوب گرجستان و داغستان رایج است. در دهه‌های اخیر آذربایجانی‌های بسیاری به شهرهای بزرگ روسیه، اروپا، امریکا و کانادا مهاجرت کرده و جوامع قابل توجهی را در این کشورها تشکیل می‌‌دهند.
گروه بندی زبانی
ترکی آذربایجانی زیرشاخه زبانهای ترکی و زبان اکثر مناطق ترک نشین ایران از جمله آذربایجان است.
ارقام جمعیتی
در مورد شمار سخنگویان به زبان ترکی آذربایجانی، اتفاق نظری وجود ندارد و برآوردها متفاوت است. عمده این تفاوت عدم ارائه آمار رسمی از سوی دولت ایران برمی‌گردد. شمار سخنگویان زبان در جمهوری آذربایجان بیش از حدود ۷ ملیون نفر است (کتابچه سیا) و مرجع‌های دیگر نیز کمابیش چنین عددی را ذکر میکنند.
تحول در خط ترکی آذربایجانی مدرن
در سده نوزده میلادی افرادی مسئلهٔ تغییر الفبای آذر را مطرح کردند. میرزا فتحعلی آخوندزاده (۱۸۷۸) و جلیل محمد قلی‌زاده از این دسته افراد بودند. البته این امر با مخالفت شدید گروهی دیگر از جمله روحانیان روبرو شد. این مسئله در دورهء بسیار کوتاه جمهوری دمکراتیک آذربایجان (۱۹۱۸-۱۹۱۹) نیز مطرح گشت. بعد از پیروزی بلشویکها چندین روزنامه به خط لاتین در باکو چاپ می‌‌شد ولی خط عربی هنوز بکار گرفته می‌‌شد. در سال ۱۹۲۴ نریمان نریمانف رهبر بلشویک آذربایجان توانست قانون استفاده از لاتین در امور دولتی را به تصویب مجلس جمهوری آذربایجان شوروی برساند.
تغییر به الفبای لاتین (۱۹۲۶) در سال ۱۹۲۶ اولین کنفرانس ترک شناسی در باکو برگزار گردید. گردآمدگان تصمیم گرفتند که خط لاتین را خط مورد استفادهٔ تمام آذری زبانان جهان اعلام کنند. دو سال بعد به رهبری "کمال پاشا"(آتاترک) رفرم خط در ترکیه به اجرا گذاشته شد و الفبای لاتین جایگزین الفبای عثمانی (عربی) گردید. در همین سال کمیته‌ای به نام "ینی الیفبا" (الفبای جدید) در مسکو به تدوین الفبای یکدستی پرداخت که در تمامی جمهوری‌های ترک زبان اتحاد جماهیر شوروی (آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان، قیرقیزستان و ازبکستان) استفاده شود. این الفبا به مدت بیش از ده سال مورد استفاده بود.
تغییر به الفبای سیریلیک
در سال ۱۹۳۹ الفبای لاتین کنار گذاشته شده و خط سیریلیک روسی جایگرین خط لاتین گردید. در ضمن تدریس زبان روسی در تمام مدارس اجباری اعلام شد. یکی از دلایل تغییر خط دوباره در این دوره و عدم هماهنگی مابین گروههای زبانی مشترک در تدوین الفبای جدید می‌‌تواند بر اثر سیاست تجزیه نمودن ملتها و ممانعت از احساسات ملی گرایانه باشد. ترس استالین که ازاتحاد و قدرت گرفتن دو بارهٔ مسلمانان که اغلب آنها ترک زبان هم بودند، سرکوب زبانهای غیر روس در محدودهٔ جغرافیای اتحاد شوروی با جایگزینی زبان روسی با شدت بسیار ادامه پیدا کرد که تا سقوط این اتحادیهٔ در 1991 ادامه داشت. ولی بعضی از این جمهوریها پس از استقلال خود در سال 1991 الفبای خود را دوباره به لاتین بر گرداندند.
البته خط باستانی ترکها خط رونیک بوده که با پذیرفتن اسلام و تبدیل خط رایج به عربی که بسیار آسان تر از رونیک است خط رونیک به فراموشی سپرده شد .آثار مکتوب زیادی به زبان آذربایجانی با الفبای فارسی بر جای مانده است که تمامی این کتب هنوز به خط لاتین در دسترس نیستند. خط لاتین آذربایجانی با چند حرف اضافه x,q,ə)) یعنی (اَ، ق، خ) اندکی با خط لاتین ترکی استانبولی متفاوت است. در ایران زبان آذربایجانی با الفبای عربی نوشته می‌شود. در حال حاضر زبانهای ترکی که از الفبای لاتین استفاده میکنند عبارت‌اند از ترکی آذربایجانی (جمهوری آذربایجان)، ترکی ترکیه، ازبکی، اویغوری(بخشا).
زبان رسمی آذربایجان
اصلی ترین زبان کشور آذربایجان، زبان آذری است. از سال ۱۹۲۰ بر طبق تغییرات صورت گرفته در آذربایجان الفبای لاتین جایگزین الفبای عربی شده است.
زبان آذری یک زبان ترکی است که با دانستن زبان ترکی استانبولی، این زبان برای شما قابل درک و تا حدودی قابل فهم خواهد بود.
به همراه ترکی زبان های ترکمن و گاگوز و آذربایجانی که از زیرشاخه های اغوز است نیز زبان های این کشور محسوب می شوند.
زبان آذری، به ترکی قشقایی و ترکمنی بسیار نزدیک است.
اگر چه در جمهوری آذربایجان، داغستان و آذربایجان ایران، به زبان آذربایجانی صحبت می شود، لهجه ها در هر منطقه متفاوت است.
آذربایجانی به عنوان زبان میانجی رسمی آموزش در داغستان و جمهوری آذربایجان شناخته می شود.
این زبان به طور قابل توجهی در لغات، سیستم آوایی و گرامر از زبان عربی و فارسی الگو برداری کرده است.